دوکوهه در نگاه شهید آوینی

                                         

اگر بپرسی دو کوهه کجاست ، چه جوابی بدهیم ؟ بگوییم دوکوهه پادگانی است در نزدیکی اندیمشک که بسیجی ها را در خود جای می داد و بعد  سکوت کنیم ؟ پس ای کاش نمی پرسیدی که دو کوهه کجاست ، چرا که جواب گفتن به این سوال بدین سادگی ها ممکن نیست . کاش تو خود در دو کوهه زیسته بودی که دیگر نیازی به این سوال نبود .

گفته اند شرف المکان بالمکین – اعتبار مکان ها به انسان هایی است که در آنها زیسته اند – و چه خوب گفته اند . دوکوهه پادگانی است در نزدیکی اندیمشک که سال های سال با شهدا زیسته است ، با بسیجی ها، و همه سرّ مطلب همین جاست. اگر شهدا نبودند و بسیجی ها ، آنچه می ماند پادگانی بود درندشت ، با زمین هایی آسفالته ، خشک و کم دار و درخت ، ساختمان هایی ، کوتاه و بلند و تیرک هایی که بر آن پرچم نصب کرده اند. اما دوکوهه سال ها با شهدا زیسته است، با بسیجی ها، و از آنها روح گرفته است ؛ روحی جاودانه.

دوکوهه مغموم است، اما اشتباه نکنید! او جنگ را دوست ندارد ، جمع با صفای بسیجی ها را دوست دارد ، جمع شهدا را ؛ آرزومند آن عرصه ای است که در آن کرامات باطنی انسان ها بروز می یابند.

                                             

یک بار دیگر، سلام دوکوهه.

قطارها دیگر در کنار دوکوهه نمی ایستند و بسیجی ها را از آن بیرون نمی ریزند. قطارها دوکوهه  را فراموش کرده اند و حتی برای سلامی هم نمی ایستند . بی رحمانه می گذرند . اما شهدا انسی دارند با دوکوهه که مپرس. باذره ذره خاکش، با زمینش، با دیوارهایش، با ساختمان هایش، با همه آنچه در چشم ما هیچ نمی آید . می گویی نه ؟ از حوض روبه روی حسینیه حاج همت باز پرس  که همه شهدای دوکوهه با آب آن وضو ساخته اند. در حاشیه اطراف حوض تابلوهایی هست که به یاد شهدا روییده اند. اما الفت شهدا با این حوض نه فکر کنی که به سبب تابلوهاست ! من چه بگویم؟ اینها سخنانی نیست که بتوان گفت. تو خودت باید دریابی . واگر نه، دیگر چه جای سخن؟ 

                                                   

زمین صبحگاه نیز هنوز در جست وجوی رازداران خویش است . اگر زبان خاک را بدانی ، نوحه اش را در فراق آنها خواهی شنید، هرچند او همه لحظات آنچه را که دیده است و شنیده، به خاطر دارد؛ صدای آسمانی شهید گلستانی را گاهِ خواندن دعای صبحگاه – اللهم اجعل صباحنا صباح الصالحین...- نهر های رحمات خاص حق جاری می شد و باغ هایی از اشجار بهشتی لا اله الا الله می رویید و زمین صبحگاه بقعه ای می شد از بقاع رضوان. آنان که در دوکوهه زیسته اند طراوت این جنات را در جان خویش آزموده اند و هنوز از سکر آن چهار نهر آب و عسل و شیر و شراب سرمستند.     

                                    

جا دارد که دوکوهه مزار عشاق باشد، زیارتگاه عشاقی که ازقافله شهدا جا مانده اند.

ای قدمگاه بسیجی ها، ای قدمگاه عاشق ترین عاشقان ، تو خوب می دانی که چه سایه بلندی را از کف داده ای . بوسه های تو بر قدم هایی می نشسته است که استوارتر از عزم  آنان را  زمین به یاد ندارد . یادهایت را در خود تجدید کن تا آنجا که اگر هزارها سال از این روزها بگذرد، تو را با این نام بشناسد که قدمگاه بسیجیان بوده ای. شب را به یاد بیاور که انیس عشاق است؛ آن شب را ، بعد از عملیات والفجر یک .

ای دوکوهه ، تو را با خدا چه عهدی بود که از کرامت برخوردار شدی  و خاک زمین تو سجده گاه یاران خمینی شد ؟ و حال چه می کنی ، در فراق پیشانی هایشان که سبب متصل ارض و سما بود؟ و آن نجواهای عاشقانه؟   

دو کوهه، می دانم که چقدر دلتنگی. می دانم که دلت می خواهد باز هم خود را به حبل دعای شهدا بیاویزی و با نمازشان تا عرش اعلی بالا بروی. می دانم که چه می کشی دوکوهه! عمر تو هزار ها سال است و شاید هم میلیون ها سال. اما از آن روز که انسان بر این خاک زیسته است، آیا جز اصحاب عاشورایی سید الشهدا کسی را می شناسی که بهتر از شهدای ما خدا را عبادت کرده باشد؟ تو چه کرده ای که سزاوار کرامتی این همه گشته ای که سجده گاه یاران خمینی باشی؟ چه پیوندی بوده است میان تو و کربلا؟ کدام رسول بر خاک تو زیسته است؟ تو کهف اعتکاف کدام عارف بوده ای؟ اشک کدام عزادار حسین بر تو چکیده است؟ چه کرده ای دوکوهه؟با من سخن بگو...

                                             

حسینیه ات نیز سکوت کرده است و دم بر نمی آورد. ما که می دانیم: زمان، بستر جاری عشق است تا انسان ها را در خود به خدا برساند و حقیقت تمام آنچه در زمان حدوث می یابد باقی است. پس، از حسینیه حاج همت بخواه که مهر سکوت از لب برگیرد و با ما سخن بگوید.

 اینجا حرم راز است و پاسداران حریم آن، شهدایند؛ شهدایی که در آن نماز شب اقامه کرده اند و با خدا راز گفته اند؛ شهدایی که در حسینیه ، چشم مکاشفه بر جهان غیب گشوده اند؛ شهدایی که همسفران عرشی امام بوده اند و اکنون میزبان او هستند.

عمق وجود من با این سکوت راز آمیز آشناست؛ سکوتی که در باطن ، هزارها فریاد دارد.

من هرگز اجازه نمی دهم که صدای حاج همت در درونم گم شود. این سردار خیبر، قلعه قلب مرا نیز فتح کرده است. گوش بسپار تا ناله های حاج عباس کریمی را نیز در سوگ شهادت او بشنوی .

                                  

حسینیه حاج همت قلب دوکوهه بوده است. حیات دو کوهه از اینجا آغاز می شد و به همین جا باز می گشت .

وقتی انسان عزادار است، قلب بیش از همه در رنج است و اصلا  رنج بردن را همه وجود از قلب می آموزند. دو کوهه قطعه ای از خاک کربلاست، اما در این میان، حسینیه را قدری دیگر است. کسی می گفت کاش حسینیه را زبانی بود تا با ما بگوید از آن سرّی که میان او و کربلاست . گفتم : حسینیه را زبان هست، کو محرم اسرار؟

هر که می خواهد ما را بشناسد داستان کربلا را بخواند، اگر چه خواندن داستان را سودی نیست اگر دل کربلایی نباشد. چه بگویم در جواب این که حسین کیست و کربلا کدام است؟  چه بگویم در جواب این که چرا داستان کربلا کهنه نمی شود؟ از باب استعاره نیست اگر عاشورا را قلب تاریخ گفته اند . زمان هر سال در محرم تجدید می شود و حیات انسان هر بار در سید الشهداء . نه این حیات دنیایی، که جانواران نیز از آن برخودارند؛ حیاتی که درخور انسان است، حیات طیبه، حیاتی آن سان که امام داشت، زیستنی آن سان که امام زیست .

                                    

حسینیه شهدا نیز اکنون در جست وجوی گم کرده خویش است. او امام را ندید ، اما یاران امام را دید و از آنان بوی خمینی را شنید، از آنان که در حقیقت خمینی فانی شدند و از این طریق، بقایشان نیز به بقای او پیوند خورد.

                                          

دوکوهه، خاک و آب و در و دیوارهایش، همه وجودش با این حضور آن همه انس داشته است که اکنون ، در این روزهای تنهایی ، جایی مغموم تر از آن نمی یابی . دوکوهه مغموم است و در انتظار قیامت . دلش برای شهدا تنگ شده است ، برای بسیجی ها . همین جا بود، در همین میدان روبه روی ساختمان گردان مالک. از همین جا بود که خون حیات یک بار دیگردر رگ های زمین و زمان می دوید، همین جا بود که عاشورا تکرار می شد. اما این بار امام حسین غریب و تنها نبود؛ خمینی بود، یاران خمینی هم بودند. همین جا بود که عاشورا تکرار می شد، اما این بار امام حسین به شهادت نمی رسید؛ بسیجی ها بودند، فداییان امام، گردان گردان، لشکر لشکر. جواد صراف و اسماعیل زاده هم بودند. باقی شهدا را من نمی شناسم، تو بگو. هر جا که هستی، هر شهیدی که می بینی نام ببر و به فرزندانت بگو که چهره او را به خاطر بسپارند تا عَلم خمینی بر زمین نماند.

عَلم خمینی بر زمین نمی ماند؛ مگر ما مرده ایم؟

دوکوهه، خاک و آب و در و دیوارهایش با این حضور آن همه انس داشته است که اکنون، در این روزهای تنهایی، جایی مغموم تر از آن نمی یابی. دوکوهه مغموم است و درانتظار قیامت. دلش برای شهدا تنگ شده است، برای بسیجی ها.

   

امسال عید هم عده ای از بچه ها آمده اند تا دوکوهه از غصه دق نکند. از جانب آن ها مصطفی مامور شده است که با دوکوهه سخن بگوید. مصطفی زبان دوکوهه را خوب می داند. می گوید:« ...تو را دوست دارم ای دوکوهه، تو را دوست دارم که بوی بهشت می دهی. تو را دوست دارم که دامنت برای یک بار هم آلوده نشد. تو را دوست دارم که به بودنم هستی دادی. تو را دوست دارم که زندگی را تو برایم تفسیر کردی.»

این همه مغموم نباش دوکوهه. امام رفت، اما راه او باقی است. دیر نیست آن روز که روح تو عالم را تسخیر کند و نام تو و خاک تو و پرچم هایت مظهر عدالت خواهی شوند.

 دوکوهه، آیا دوست داری که پادگان یاران امام مهدی نیز باشی؟ پس منتظر باش.

                                         

یک بار دیگر ، سلام دوکوهه .   

دوکوهه ، تویک پادگان نیستی ، توقطعه ای از خاک کربلایی ، چرا که یاران عاشورایی سیدالشهدا را به قافله او رسانده ای . دوکوهه در باطن تو هنوز راز این روزهای سپری شده باقی است ، می دانم؛ اما دیگر خاک توقدمگاه این کربلاییان آخرالزمان نیست . بعضی ها ما را  سرزنش می کنند که چرا دم از کربلا می زنید و از عاشورا. آنها نمی دانند که برای ما کربلا بیش از آن که یک شهر باشد ، یک افق است ،یک منظر معنوی است که آن را به تعداد شهدایمان فتح کرده ایم ؛ نه یک با ر و نه دو بار ، به تعداد شهدایمان . دوکوهه توخوب می فهمی که من چه می گویم . تو با حاج همت ، با حاج عباس کریمی ، با چراغی ، با دستواره ، با اسکندری، علیرضا نوری ، وزوایی، ورامینی ، رستگار ، موحد ، حاج مجید رمضان ، صالحی ، حاجی پور و صدها شهید دیگر انس داشته ای . تو که بوسه بر پای بسیجی ها زده ای ، تو که با زمزمه شبانه آنها آشنا بوده ای ، تو که نجواهای عاشقانه آنها را شنیده ای تو که معنای انسان را دریافته ای ، توخوب می دانی که ما چه می گوییم . آری تو دیگر در جست وجوی انسان نیستی ؛ تو یافتی آنچه را که یافت نمی شود .

روز اول سال 68 ، پادگان دوکوهه کمی تسکین یافته است . عده ای از دوستانش آمده اند تا گمشده خویش را در آنجا بجویند . در و دیوار ، ساختمان ها و راهروها بر سرجای خویش باقی است واگر کسی نداند ، می پندارد که دوکوهه همه چیز را از یاد برده است . درها قفل است وآنها می کوشند تا از هر راه که هست ، یک با ر دیگرخود را به فضای مالوف خویش برسانند . اما گم گشته در آنجا هم نیست .

عالم محضر شهداست ، اما کو محرمی که این حضور را دریابد و در برابر این خلا  ظاهری خود را نبازد ؟ زمان می گذرد و مکان ها فرو می شکند ، اما حقایق باقی هستند . شهید حاجی پور زنده است ، من و تو مرده ایم . شهدا صدق و استقامت خویش را در آن عهد ازلی که با خدا بسته بودند اثبات کردند . کاش ما در خیل منتظران شهادت باشیم . یادآوران در جست وجوی گمگشته خویش به اردوگاه کرخه می روند . شعرشان اگر چه بس مغموم می نماید ، اما شعر مستی است . آنان را که می خواهند با نظر روانکاوانه در این سرمستان میکده عشق بنگرند هشدار باد که مبادا نشانی از یأس در آنان بجویند . یأس از جنود شیطان است واینان وارسته اند از آن جهانی که در سیطره شیاطین است . کرخه خرابات است واینان خراباتیانند و گریه ، آبی است بر دل های سوخته شان . گریه اوج سرمستی است و اگر امروز روزگار فاش گفتن اسرار است ، بگذار اینان نیز فاش بگریند . امام کو که به تماشای رهروان خویش بنشیند ؟

                                     

آری ، ما از این موهبت برخوردار بودیم که انسان دیدیم . ما یافتیم آنچه را که دیگران نیافتند . ما همه افق های معنوی انسانیت را در شهدا تجربه کردیم . ما ایثار را دیدیم که چگونه تمثل می یابد. عشق را هم، امید را هم، زهد را هم، شجاعت را هم، کرامت را هم، عزت را هم، شوق را هم و همه آنچه را که دیگران جز در مقام لفظ نشنیده اند، ما به چشم دیده ایم. ما دیدیم که چگونه کرامات انسانی در عرصه مبارزه به فعلیت می رسند . ما معنای جهاد اصغر و اکبر را درک کردیم . آنچه را که عرفای دلسوخته حتی بر سردار نیافتند ، ما در شب های عملیات آزمودیم . ما فرشتگان را دیدیم که چه سان عروج و نزول دارند . ما عرش را دیدیم . ما زمزمه جویبارهای بهشت را شنیدیم . از مائده های بهشتی تناول کردیم و بر سرسفره حضرت ابراهیم نشستیم . ما در رکاب امام حسین ( ع ) جنگیدیم . ما بی وفایی کوفیان را جبران کردیم ... و پادگان دوکوهه بر این همه شهادت خواهد داد .

پادگان دوکوهه آخرین بار در عملیات مرصاد بود که به پیمان خویش وفا کرد . یک با ر دیگر دوکوهه همه چهره های آشنا را دید و همه عطرهای آشنا را شنید و با همه آنچه دوست می داشت وداع کرد .

دوکوهه ، با تو هستم : آیا می دانستی که این آخرین وداع است ؟

منافقین می پنداشتند که آن عهد را که تو بر آن شاهد بوده ای فراموش کرده ایم ، اما تو می دانی که این چنین نبود . همه دانستند . دوکوهه ، آیا بر قدم همه عزیزانت بوسه زدی ؟

آیا سعی کردی که همه آن لحظات را به یاد بسپاری ؟

سعید را به خاطر داری که چه می خواند ؟ برای امام می خواند ، برای آن که عاشقانه زیستن را به ما آموخت ، برای آن که به ما آموخت حقیقت عرفان را که مبارزه است ، برای آن کسی که ما همه تاریخ انبیا را در وجود او تجربه کردیم .

                                      

خداحافظ دوکوهه . ما می دانیم که تو از گواهان روز حشری و بر آنچه ما بوده ایم شهادت خواهی داد . تو ما را می شناخته ای و رازدار خلوت ما بوده ای ؛ روزها و شب ها ، در حسینه ، در اتاق ها ، در راهروها و در زمین صبحگاهت .

این همه مغموم نباش دوکوهه . امام رفت ، اما راه او باقی است . دیر نیست آن روز که روح تو عالم را تسخیر کند ونام تو و خاک تو و پرچم هایت مظهر عدالت خواهی شوند .

دوکوهه ، آیا دوست داری که پادگان یاران امام مهدی نیز باشی ؟ پس منتظر باش .

شهید سید مرتضی آوینی

 منبع : تبیان

روز شمار آغاز تهاجم زمینی عراق به ایران

تهاجم اولیه لشکر 5 مکانیزه عراق در شرق بصره ( منطقه عملیاتی اهواز و خرمشهر ) از اول مهر ماه 1359 به طور جدی آغاز شد و تیپیهای 15 و 20 مکانیزه از تنومه به سمت شمال شرقی و به مقصد وصول به هدفهای سوسنگرد و اهواز پیشروی کردند . تیپ 26 زرهی آن لشکر برای اشغال خرمشهر تلاش نمود و با توجه به اطلاعاتی که ارتش عراق از وضعیت و استعداد و گسترش لشکر 92 زرهی داشت احتمالا چنین برآورد شده بود که همین 2 لشکر مکانیزه یعنی لشکر یک در جبهه غرب دزفول و شوش و لشکر 5 در جبهه اهواز و خرمشهر برای انهدام لشکر 92 زرهی و وصول به هدفهای استراتژیک خرمشهر ، اهواز و سوسنگرد و دزفول کافی خواهد بود و در صورت نیاز ، لشکر 9 زرهی سپاه 3 نیز که احتیاط آنها را تشکیل می داد خواهد توانست با یک راهپیمائی حدود 150 کیلومتری به منطقه عملیاتی فکه برسد و یا با عبور از رودخانه دجله در بصره یا نشوه در منطقه عملیات اهواز – خرمشهر وارد عمل گردد .

با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و تأثیر آن بر ارتش جمهوری اسلامی ایران ، عراقیها برآورد می کردند که چنین ارتشی قدرت مقاومت یک روزه هم نخواهد داشت و سربازان عراقی موفق خواهند شد حداکثر در مدت 3 روز به هدفهای اولیه خود در ایران برسند و با بهره گیری از این موفقیت نظامی خواهند توانست حکومت ایران را وادار به قبول شرایط آتش بس و متارکه جنگ و بالاخره انعقاد معاهده صلح تحمیلی بر اساس خواسته های خود نمایند اما مقاومت سرسختانه ارتش و ملت ایران در همان روزهای نخست جنگ باطل بودن این گونه برآوردها را ثابت کرد تا جایی که عراقیها وادار شدند نیروهای بیشتری از جمله لشکرهای 3 و 10 زرهی را وارد صحنه کارزار خوزستان نمایند .

حوادث روز اول مهر ماه
از آغاز روشنایی روز اول مهر ماه جنگ همه جانبه زمینی آغاز گردید . نیروهای متجاوز عراق با اجرای آتش سنگین توپخانه و سایر جنگ افزارها پاسگاههای مرزی طلایه و کوشک را زیر آتش گرفتند و عناصر مانوری دشمن شامل یگانهای مکانیزه و زرهی وارد خاک ایران شدند و به سمت هدفهای پیش بینی شده پیشروی کردند . با توجه به این که طول جبهه نبرد نسبت به نیروهای موجود بسیار وسیع بود ، تیپ یک لشکر 92 زرهی با 3 گردان رزمی خود قادر نبود که در سرتاسر منطقه مأموریت خود به دفاع پردازد ، بنابراین قسمتی از جبهه دفاعی این تیپ باز و بدون نیروهای مدافع مانده بود و دشمن می توانست از آن مناطق پیشروی نماید و مواضع نیروهای ایرانی را دور بزند ، و به همین دلیل نیز گسترش و استقرار یگانهای توپخانه با مشکل مواجه شد چرا که آتشبارهای مربوط بایستی به نحوی مستقر می شدند که بتوانند در تمام عرض جبهه اجرای آتش کنند . این امر سبب تجزیه یگانهای توپخانه و از بین رفتن اثرات تمرکز آتش و وحدت فرماندهی آنها گردید . چون تیپ یک زرهی قادر نبود در تمام منطقه گسترش یابد بعضی از یگانهای توپخانه در نقاطی مستقر شدند که نیروی کافی برای دفاع از آن محل وجود نداشت به همین علت پس از آن که افراد پاسگاه شهابی به علت فشار زیاد دشمن مجبور به عقب نشینی شدند ، آتشبار کاتیوشا مستقر در این منطقه در مقابل نیروهای دشمن قرار گرفت که بنا به دستور لشکر تغییر موضع داد.
روز اول مهر ماه حملات هوایی عراق استمرار یافت . در سال 0645 فرودگاه اهواز بمباران گردید و متعاقب آن مواضع نیروهای ایرانی از جمله موضع آتشبار کاتیوشا در شرق پاسگاه شهابی بمباران شد و 3 نفر افسر و 4 نفر درجه دار و 9 نفر سرباز شهید و مجروح شدند و آشپزخانه صحرایی و 4 دستگاه خودرو این آتشبار منهدم گردید . با تخلیه پاسگاههای مرزی ، یگانهای توپخانه مورد تهدید جدی قرار گرفتند . گردان 372 کاتیوشا که در شرق طلایه مستقر بود در خطر محاصره قرار گرفت . لشکر به گردان 221 سوار زرهعی دستور داد به کمک آن گردان بشتابد و در صورت لزوم با اجرای پاتک ، گردان توپخانه را از محاصره برهاند .
با توجه به شرایط نامساعد زمین برای پدافند ، عناصر رزمی پیاده و تانک نمی توانستند دفاع مؤثری در مقابل تهاجم دشمن نمایند و بعلت کمبود و نبود وسایل مهندسی سنگین در مقابل آتش پر حجم توپخانه دشمن حفاظی نداشتند . در این وضعیت تنها آتش توپخانه خودی و عملیات نیروی هوایی ایران بود که
می توانست حرکات نیروهای دشمن را مختل و پیشروی آنها را کند نماید .
در روز اول جنگ ، تیپ یک زرهی در مقابل تهاجم گسترده دشمن سرسختانه مقاومت نمود ولی بعلت فشار شدید نیروهای متجاوز ، با انجام عملیات حرکات به عقب ، به مواضع عقبتر تغییر مکان داد .
بر اساس تدبیر شهید سرلشکر فلاحی که در آن زمان جانشین ستاد مشترک ارتش بود ، خوزستان به سه منطقه عملیاتی تقسیم گردید . منطقه عملیاتی خرمشهر ، آبادان ، منطقه عملیاتی اهواز – سوسنگرد ، منطقه عملیاتی دزفول – شوش . ستاد عملیات نامنظم شهید چمران و ستاد مرکزی سپاه پاسداران خوزستان نیز در اهواز مستقر بود . قرارگاه هدایت کننده عملیات در منطقه اهواز عملا ترکیبی از فرمانده لشکر 92 زرهی ، شهید چمران ، شهید سرلشکر فلاحی ، استاندار خوزستان و فرمانده سپاه پاسداران بود و این وضع تا زمان شهادت دکتر چمران در خرداد ماه 1360 یعنی به مدت حدود 9 ماه در منطقه عملیاتی اهواز کم و بیش ادامه داشت .


حوادث روز دوم مهر ماه
روز دوم مهرماه نیروی هوایی عراق شهر اهواز و کارخانه نورد را بمباران کرد . نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران متقابلا مواضع عراقیها را بمباران نمود و به آنان تلفات و خساراتی وارد کرد . مقاومت نیروهای ایرانی در روز اول مهر ماه برای فرماندهی ارتش عراق غیرمنتظره بود لذا نیروهای بیشتری به منطقه جنوب غربی اهواز اعزام نمود .
بمباران اهواز در روز دوم مهرماه چند بار تکرار شد و یک فروند هواپیمای دشمن در اهواز سرنگون گردید . بر اثر عکس العمل شدید نیروی هوایی و توپخانه ایران در روز دوم مهرماه از سرعت پیشروی نیروهای متجاوز عراق به صورت چشمگیری کاسته شد و نیروهای دشمن تلاش کردند با آتش سنگین توپخانه و بمباران هوایی بمباران هوایی نیروهای جمهوری اسلامی را از مواضع نزدیک مرز به عقب برانند اما موفقیت چندانی بدست نیاوردند . بیشتر حملات هوایی عراق متوجه مواضع یگانهای توپخانه بود تا بدین وسیله از حجم آتش توپخانه ایران بر روی نیروهای خود کم نماید . در روزهای اولیه جنگ کمبود توپخانه برد بلند و توپهای پدافند هوایی کاملا محسوس بود .
در روز دوم مهر ماه تلاش نیروهای مانوری دشمن در منطقه کوشک و طلایه کاهش یافت . لشکر 92 زرهی به تیپ یک زرهی دستور داد با استفاده از گردان 231 تانک مواضع خط مقدم را اشغال کند و خط پدافندی را ترمیم نماید .
از ساعت 0930 گردانهای 264 و 231 تانک و توپخانه که شب قبل با کسب دستور به مواضع عقب تغییر موضع داده بودند خیز به خیز به سمت غرب پیشروی کردند و از محور بین کوشک و طلایه به دشمن حمله نمودند اما با مقاومت شدید دشمن مواجه شدند و به گردان 264 تانک تلفاتی وارد گردید و دشمن نیروهای خود را عقب کشید .
روز دوم مهر ماه با نبردهای خونینی که در جبهه های جنگ از جمله جبهه جنوب غربی اهواز جریان داشت به پایان رسید . مقاومت دلیرانه رزمندگان ایران در دو روز اول نبرد و عدم موفقیت نیروهای متجاوز عراق در عقب راندن نیروهای ایرانی سبب گردید تا ارتش متجاوز عراق سربازان بیشتری را وارد میدان نبرد کند .
در این زمان لشکر 5 مکانیزه و یک تیپ از عناصر لشکر 9 زرهی شامل تیپهای 15 و 20 مکانیزه و تیپ 26 زرهی و لشکر 5 زرهی و تیپ 43 لشکر 9 زرهی در این منطقه عملیاتی گسترش داشتند و در مقابل این نیروی بزرگ ، تیپ یک زرهی لشکر 92 زرهی قرار گرفته بود که فقط 2 گردان تانک و یک گردان مکانیزه داشت و در دو روز نبرد ، قسمت مهمی از توان رزمی خود را از دست داده بود.

حوادث روز سوم مهر ماه
در روز سوم مهر ماه فشار دشمن ساعت به ساعت شدیدتر می شد و واحدهای زرهی و مکانیزه دشمن تلاش می کردند واحدهای تیپ یک را محاصره و نابود سازند . قرارگاه تیپ در خطر محاصره شدن قرار داشت و سوخت خودروها و مهمات جنگ افزارها رو به اتمام بود . در این روز گردان 221 سوار زرهی نیز زیر فشار مداوم دشمن ضمن ایجاد تأخیر در پیشروی دشمن ، عملیات عقب روی اجرا کرد .
در پایان روز سوم مهر ماه عناصری از تیپ یک زرهی تا پادگان حمید عقب آمدند . در محور طلایه – هویزه – سوسنگرد فقط یک گروهان از گردان 221 سوار زرهی و پاسگاههای ژاندارمری و عناصری از سپاه پاسداران باقی مانده بودند.
در آن روز نیروی هوایی از پایگاه سوم ، 20 سورتی پرواز شناسایی و پشتیبانی انجام داد . تا پایان روز نیروهای دشمن در محور کوشک ، جفیر ، پادگان حمید اهواز موفق شدند نیروهای مدافع را تا جاده اصلی اهواز – خرمشهر و حوالی پادگان حمید در 40 کیلومتری جنوب اهواز عقب برانند.
در روز سوم مهر ماه یک گروه رزمی شامل گردان 148 پیاده و یک گروهان تانک از مشهد به اهواز وارد شد که زیر امر تیپ یکم قرار گرفت . این یگان اولین واحد تقویتی بود که به منطقه اهواز – سوسنگرد اعزام شد . در این روز هواپیماهای دشمن انبار مهمات لشکر 92 زرهی و شهر اهواز را بمباران کردند ولی خسارت مهمی به انبارهای مهمات وارد نشد .

حوادث روز چهارم مهر ماه
فشار شدید دشمن در جنوب غربی اهواز برای منهدم کردن مدافعان جمهوری اسلامی و وصول سریع به شهر اهواز که از آغاز روز سوم مهر شروع شده بود در روز چهارم مهر ماه شدیدتر شد . نیروهای دشمن در طول شب پادگان حمید و نقاطی را که احتمال وجود عناصری از نیروهای ایرانی در آنها بود زیر آتش شدید توپخانه قرار دادند .
ژاندارمری کشور در ساعت 35 دقیقه بامداد 4 مهر ماه اطلاع داد باقیمانده تیپ یک مستقر در پادگان حمید و افراد پاسگاه ژاندارمری در حال حرکت به عقب می باشند . در این روز سربازان دشمن به جاده اصلی اهواز – خرمشهر نزدیک شدند و در ساعت 0930 آتش توپخانه دشمن ایستگاهای راه آهن و پادگان حمید را زیر آتش گرفتند .
روز چهارم مهر ماه که یکی از خونین ترین روزهای نبرد بود در شرایطی به پایان رسید که نیروهای مدافع جمهوری اسلامی زیر فشار دشمن تا 15 کیلومتری جنوب غربی اهواز به عقب آمدند و متجاوزان عراقی تا حوالی آب تیمور پیشروی کردند . حضور فعال نیروهای مردمی ، وارد شدن نیروهای تازه نفس نیروی زمینی به منطقه نبرد ، فعالیت مؤثر هلی کوپترهای هوانیروز و پشتیبانی نیروی هوایی و شرایط به نسبت مناسبتر زمین منطقه عملیات به علت وجود آبادیها ، درختزارها و جنگل مصنوعی کمبویه در جنوب جاده اهواز – سوسنگرد ، وجود رودخانه کارون در جناح شرقی و کرخه کور در جناح غربی و تأسیسات کارخانه نورد و ساختمانهای شهری از مهمترین عواملی بودند که سبب شدند تا دشمن در جنوب غربی اهواز زمینگیر شود و خط پدافندی نیروهای ایرانی قویتر گردد.

حوادث روز پنجم مهرماه
در روز پنجم مهرماه ، نبرد در جنوب غربی اهواز در حالی ادامه یافت که دشمن با توپخانه خود شهر اهواز را زیر آتش گرفته بود . عراق به منظور ایجاد رعب و هراس در بین مردم اهواز این شهر را با توپخانه زیر آتش گرفت و همزمان هواپیماهای آن کشور اقدام به بمباران مناطق مسکونی نمودند.
بر اساس گزارش ناحیه ژاندارمری خوزستان کلیه پاسگاههای ژاندارمری منطقه اهواز ، خرمشهر و هویزه باستثنای پاسگاههای برزگر و کیان دشت و هخامنش و دوربند در محور طلایه هویزه به عقب تخلیه شدند.
دشمن تلاش زیادی به کار برد تا باقی مانده عناصر تیپ یک زرهی را از جنوب اهواز تا حاشیه شهر عقب براند ولی موفقیتی به دست نیاورد این عدم موفقیت دشمن اولین بارقه امید را در دل رزمندگان ایران ایجاد کرد. همچنین یک گردان تانک دشمن تلاش نمود تا با پشتیبانی توپخانه و خمپاره اندازها از سمت غرب جاده اهواز به مواضع نیروهای ایرانی حمله کند . این واحد تا آبادی دب حردان واقع در 15 کیلومتری جنوب غربی اهواز پیشروی نمود ولی با آتش شدید توپخانه و تانک نیروهای ایرانی مواجه و در همان محل متوقف شد و از آن به بعد منطقه عملیات جنوب غربی اهواز به نام منطقه عملیاتی دب حردان مشهور گردید.

حوادث روز ششم مهر ماه
با فداکاری ، ایثار و تلاش همه رزمندگان مدافع اسلام ، از روز ششم مهر وضعیت میدان نبرد تغییر نمود و ماشین جنگی عراق در 15 کیلومتری جنوب غربی اهواز متوقف گردید.
لشکر 92 زرهی قسمتی از گروه رزمی 148 پیاده اعزامی از لشکر مشهد را در تپه های جنوبی جاده اهواز حمیدیه که جنگل مصنوعی در آن ایجاد شده بود مستقر کرد . این تپه ها اولین زمین مرتفع در جنوب غربی اهواز است و اگر نیروهای عراقی به آن دسترسی پیدا می کردند می توانستند به سادگی به تپه های فولی آباد در شمال جاده سوسنگرد نیز دسترسی یابند و تمام منطقه غرب اهواز از جمله حمیدیه و سوسنگرد را تصرف نمایند . در این روز اولین درگیری با نیروهای دشمن که تلاش کردند تا تپه های مذکور را اشغال کنند پیش آمد. در این درگیری تلفات و خسارات قابل ملاحظه ای به دشمن وارد شد و سربازان مهاجم به عقب رانده شدند . این موفقیت سرآغاز موفقیتهای بعدی گردید .
عراقیها که متوجه شدند در 15 کیلومتری جنوب غربی اهواز بین رودخانه کارون و جنگل کمبویه و کرخه کور یک خط پدافندی نسبتا قوی با حضور نیروهای مسلح ایران و رزمندگان مردمی ایجاد شده است تصمیم گرفتند از منطقه حمیدیه واقع در 27 کیلومتری غرب اهواز ، در این خط دفاعی رخنه ایجاد کنند و خود را از محور دب حردان ، کرانه شرقی شاخه شمالی – جنوبی کرخه کور به حمیدیه برسانند و با عبور از جاده حمیدیه اهواز به سمت شمال و شرق پیشروی نمایند و به تپه های شمال جاده اهواز حمیدیه دسترسی پیدا کنند . چنانچه دشمن موفق به این اقدام می شد می توانست ، محور اهواز – حمیدیه – سوسنگرد – بستان را در شرق حمیدیه قطع کند و تمام منطقه دشت آزادگان از حمیدیه تا خط مرز را تحت کنترل خویش در آورد و شهر اهواز را علاوه بر سمت جنوب ، از سمت غرب و شمال نیز تهدید کند . به همین علت یکی از خونین ترین نبردها در مرحله اول جنگ در این منطقه رخ داد . در این روز بمباران نقاط مسکونی و شهرها توسط نیروی هوایی عراق ادامه یافت .
در روز ششم مهر ماه صدام حسین رئیس جمهور عراق پیشنهاد آتش بس به ایران داد و اعلام کرد نظر به اینکه نیروهای عراق به هدفهای تعیین شده خود دست یافته اند عراق آماده است در صورتی که دولت ایران شرایط اعلام شده از سوی عراق را بپذیرد ترک مخاصمه کند و با مذاکرات مستقیم یا میانجیگری طرف سوم ، اختلافات خود را با ایران حل نماید. مسلما در مطرح شدن این پیشنهاد ، مقاومت و پایداری نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران نقش اساسی و تعیین کننده ای داشت ، اما دولت ایران در پاسخ به پیشنهاد صدام حسین اعلام کرد : تا هنگامی که یک سرباز عراقی در قلمرو سرزمین ایران وجود داشته باشد ایران حاضر به مذاکره نخواهد شد و تنها شرط قبول آتش بس از نظر ایران این است که دولت عراق نیروهای خود را از خاک ایران بیرون ببرد .
با عدم پذیرش آتش بس غیرمعقول صدام حسین از طرف ایران ، آتش جنگ شعله ورتر شد و در مناطق عملیاتی اهواز و سوسنگرد و خرمشهر جنگ با شدت ادامه یافت . در حالی که در جبهه های دیگر یعنی غرب دزفول و شوش و ایلام و کرمانشاه عملیات طرفین به مدت نسبتا طولانی به حالت رکود درآمد .
در روز ششم مهر ماه سه گردان از دانشجویان دانشکده افسری از تهران و یک گردان پیاده از مشهد وارد اهواز شدند. نیروهای متجاوز عراق که از جنوب غربی به سمت اهواز پیشروی می کردند پس از برخورد به مقاومت نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ، در 10 کیلومتری جنوب غربی اهواز ، مجبور به توقف شدند و برای وصول به شهر اهواز و محاصره منطقه دشت آزادگان تصمیم گرفتند از منطقه بین اهواز – حمیدیه به سمت شمال پیشروی کنند و خود را به ارتفاعات شمالی محور اهواز – حمیدیه برسانند تا هم شهر اهواز را از سمت غرب تهدید کنند و هم محور ارتباطی اهواز – حمیدیه – سوسنگرد – بستان را قطع نمایند و برای نیل به این هدف در اواخر روز ششم ستونی از نیروهای دشمن از دب حردان به سمت شمال غربی و حمیدیه پیشروی کردند اما نیروهای ایرانی موفق شدند جلوی پیشروی دشمن را در این محور سد کرده و تعدادی از افراد دشمن را به اسارت در آورند .
گروه رزمی 37 تانک که با برداشت از یگانهای تیپ 37 زرهی شیراز تشکیل گردیده بود به اهواز وارد شد و به عنوان احتیاط لشکر 92 زرهی به کار رفت و گردان 148 پیاده که با یک گروهان تانک تقویت شده بود در جنگل کمبویه در جنوب جاده اهواز – حمیدیه مستقر گردید تا جناح غربی تیپ یک زرهی از تپه های رملی جنوب جاده تا حمیدیه را تأمین نماید .

حوادث روز هفتم مهر ماه
در آغاز روز هفتم نیروهای دشمن که نتوانستند به حمیدیه نزدیک شوند ، آتش شدید خود را روی حمیدیه و انبارهای مهمات تپه های فولی آباد همچنان ادامه دادند وتلاش دشمن در جنوب شرقی حمیدیه زیادتر شد . برای مقابله با نیروهای دشمن ، هلی کوپترهای رزمی جمهوری اسلامی وارد صحنه شدند و به تانکها و نفربرهای عراقی یورش بردند و خساراتی به آنها وارد کردند و توپخانه ایران نیز نیروهای دشمن را زیر آتش سنگین خود قرار داد . دشمن برای ایجاد وحشت و اضطراب در میان نیروهای مدافع شهر اهواز این شهر را به شدت گلوله باران کرد . در این روز تیپهای لشکر 92 زرهی به علت کمبود توان رزمی و همچنین گستردگی منطقه واگذاری تقاضای اعزام نیروهای تقویتی کردند. لشکر در پاسخ به درخواست تیپها مبنی بر اعزام نیروهای کمکی اعلام کرد : « در این شرایط بحرانی کشور و ملت و انقلاب اسلامی ایران نیاز به فدارکاری و جانبازی بیشتری دارد و لازم است عناصر لشکر به همراه سایر رزمندگان غیرارتشی تا رسیدن نیروهای تقویتی مقاومت کنند .»
در این روز همچنین چند فروند از هواپیماهای دشمن سرنگون گردیدند که خلبان یکی از هواپیماها اسیر شد.

حوادث روز هشتم مهر ماه و یک تهدید جدی برای اهواز و سوسنگرد
در روز هشتم مهر ماه نیروهای دشمن در منطقه حمیدیه و کرانه جنوبی رودخانه کرخه کور حرکاتی را آغاز نمودند . فعالیت دشمن در منطقه جنوب غربی اهواز نشان می داد که دشمن آماده می شود تا در دو محور به سمت شمال تک کند . یک ستون از منطقه بین رودخانه کارون و جاده اهواز خرمشهر برای تصرف کارخانه نورد و عقب راندن نیروهای ایرانی به سمت اهواز و ستون دیگر در حوالی حمیدیه واقع در 27 کیلومتری غرب اهواز برای قطع محور اهواز سوسنگرد و تهدید حمیدیه و اهواز و سوسنگرد و پادگان دشت آزادگان .
در این روز هلی کوپترهای هوانیروز در حین گشت زنی در منطقه متوجه شدند که نیروهای دشمن بین حمیدیه و سوسنگرد به شمال کرخه کور نفوذ کرده و به سمت حمیدیه و جاده سوسنگرد در حال پیشروی هستند و یک ستون دیگر دشمن نیز در جنوب اهواز و منطقه دب حردان به سمت حمیدیه در حال حرکت است . گزارشات دریافتی از سایر یگانها نیز حاکی بود که حدود یک گردان تانک دشمن به حوالی حمیدیه رسیده و قریبا جاده اهواز – حمیدیه را قطع خواهد کرد .
هلی کوپترهای رزمی هوانیروز با حداکثر توان خود به تانکهای دشمن حمله کردند و افراد سپاه پاسداران و ژاندارمری و گروه جنگهای نامنظم شهید چمران و دانشجویان دانشکده افسری در حوالی حمیدیه با تشکیل گروههای ضد تانک به نیروهای دشمن یورش بردند و تعداد قابل ملاحظه ای از ادوات زرهی دشمن را منهدم نمودند . دشمن با دادن تلفات و خسارات زیادی مجبور به عقب نشینی به جنوب رودخانه کرخه کور و منطقه دب حردان گردید و خطر بسیار جدی که تمام منطقه اهواز و سوسنگرد را تهدید می کند از بین رفت.
در این عملیات برای اولین بار با آب انداختن به زمینهای منطقه مانع بزرگی در حرکت آزاد تانکها و نفربرهای زرهی دشمن در باتلاق ایجاد شده از حرکت بازماندند و توسط آرپی جی زنهای شجاع و دلاور شکار شدند .
بدین ترتیب روز هشتم مهر ماه در حالی به پایان رسید که یک تهدید جدی از سوی نیروهای متجاوز عراق در محور اهواز – حمیدیه – سوسنگرد خنثی شد و دهها دستگاه خودرو زرهی و چرخدار دشمن نابود گردید و دشمن مجبور به عقب نشینی به جنوب جاده و کرانه کرخه کور شد .

حوادث روز نهم مهر ماه
پس از یورش یگانهای متجاوز عراق به محور حمیدیه – سوسنگرد و عدم موقعیت آنها برای کنترل این محور عناصری از نیروهای دشمن در جنوب حمیدیه باقی مانده بودند . در آغاز روز نهم حدود 30 نفر از افراد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به نیروهای باقی مانده دشمن یورش بردند . در این عملیات حدود 22 تانک و نفربر دشمن منهدم شد و از نیروهای سپاه 4 نفر شهید گردیدند که برادر مراد اسکندری فرمانده سپاه پاسداران حمیدیه جزء شهداء بود . با شکست ارتش عراق در تهاجم خود به جنوب حمیدیه و محور سوسنگرد – اهواز ، حکومت عراق برای بار دوم و به فاصله 2 روز پس از اولین پیشنهاد ، در نهم مهرماه مجددا به ایران پیشنهاد آتش بس داد و تقاضا نمود که از 13 تا 16 شهریور ماه ( 5 تا 8 اکتبر ) آتش بس برقرار شود که با توجه به غیراصولی بودن آن ، از سوی جمهوری اسلامی ایران رد شد . در این روز هلی کوپتر سرهنگ وطن پور مورد اصابت گلوله های دشمن قرار گرفت و این سرباز دلاور اسلام به شهادت رسید . در این نبردها تلفات و ضایعات ارتش عراق نسبتا زیاد بود چنانکه در اطلاعیه شماره 55 ارتش عراق تلفات نیروهای عراقی 165 نفر کشته ، 24 نفر زخمی و 3 نفر مفقود اعلام گردید . در همین اطلاعیه اشاره شده بود که 7 دستگاه تانک ، 4 دستگاه نفربر و 12 دستگاه خودرو چرخدار عراقی نیز منهدم شده است .

حوادث روز دهم و یازدهم مهرماه
با توجه به شرایطی که در منطقه جنوب غربی اهواز به وجود آمد از روز یازدهم مهر ماه جبهه نبرد دشمن در حدود 20 کیلومتری جنوب غربی اهواز و در خط شمال غربی – جنوب شرقی آبادی دب حردان تثبیت گردید و نیروهای خودی نیز به فاصله حدود 5 کیلومتری شمال مواضع نیروهای عراق و در خط کارخانه نورد ، حاشیه جنوبی جنگل کمبویه و کرانه شاخه شمالی جنوبی کرخه کور مواضع پدافندی خود را مستحکم کردند . در جنوب حمیدیه نیز نیروهای ایرانی موفق شدند در کرانه شمالی شاخه شرقی – غربی کرخه کور از آبادی کوهه تا هویزه کنترل اطراف کرخه را در دست بگیرند .

حوادث روز دوازدهم مهرماه
در روز 12 مهرماه گلوله باران شهر اهواز که به وسیله توپخانه عراق از ساعت 800 تا 1100 ادامه داشت ، سبب شد تا تعدادی از مردم غیرنظامی به شهادت برسند . هواپیماهای دشمن نیز شهرهای آغاجاری و امیدیه و تأسیسات نفتی در نقاط مختلف خوزستان را بمباران کردند . در این روز هلی کوپترهای هوانیروز متناوبا مواضع دشمن را با موشک مورد حمله قرار دادند . این یورش سبب ایجاد هراس و وحشت در نیروهای متجاوز شد . نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی نیز همانند روزهای گذشته در دفاع از خوزستان در حد توان خود کوشید .
از اوایل دهه دوم مهرماه کمکها و پشتیبانی های مردمی به طور فزاینده و چشمگیری به مناطق عملیاتی سرازیر گردید . اعزام بلدوزر و لودر توسط نهادها و شرکتها به میدانهای نبرد اثرات فوق العاده مثبتی در آمادگی دفاعی و در روحیه نیروهای مدافع گذاشت . با استفاده از این وسایل مردمی ، لشکر 92 زرهی موفق شد برای واحدهای در خط ، خاکریز و جان پناه و سنگر تهیه کند و خطوط پدافندی را تحکیم نماید .
در حالی که تا آن زمان نیروهای ایرانی عموما در زمین باز و بدون حفاظ در مقابل نیروهای دشمن قرار داشتند .
در 16 مهرماه لشکر 92 زرهی با استفاده از عناصر تیپ یک زرهی و گروه رزمی 37 زرهی تک محدودی را در منطقه دب حردان به سمت آب تیمور اجرا نمود . این عملیات به نام عملیات قائم در ساعت 0500 روز 16 مهرماه آغاز گردید و در ساعت 1100 همان روز به پایان رسید . این عملیات محدود هر چند برای نیروهای ما تلفات و خساراتی را در بر داشت اما نتایج مثبت آن نیز ارزنده بود . زیرا جمله اینکه این عملیات در ادامه عملیاتهای محدود غرب دزفول نشانه آغاز روحیه آفندی در نیروهای مدافع جمهوری اسلامی بود . از نتایج دیگر این عملیات توسعه کنترل نیروهای ایرانی بر تمامی جنگل کمبویه و شمال دب حردان بود به طوری که منطقه دب حردان زیر دید و تیر نیروهای جمهوری اسلامی قرار گرفت و نیروهای دشمن از دب حردان عقب نشینی کردند و مواضع خود را حدود 10 کیلومتر به سمت جنوب غربی عقب کشیدند . در نتیجه این عملیات آبادی بیوض از اشغال دشمن آزاد شد و نیروهای دشمن نیز در خطی ازکرانه غربی کارون به دب سلیمان ، بنی تمیم و کوهه مستقر شدند .
بعد از عملیات 16 مهرماه ، منطقه عملیاتی اهواز دچار رکود گردید و عملیات مهمی توسط نیروهای ایرانی و عراقی اجرا نشد ولی مبادله آتش بین نیروهای طرفین ادامه داشت . این وضعیت به مدت 3 ماه یعنی تا 16 دی ماه 1359 که عملیات کرخه کور در منطقه اهواز سوسنگرد اجرا شد ادامه داشت . نیروهای عراقی یک خط پدافندی مستحکم در 25 کیلومتری جنوب غربی اهواز و در حوالی امامزاده سید طاهر در امتداد شمال غربی و جنوب شرقی احداث کردند ، و به مدت 20 ماه در همین خط باقی ماندند تا این که در عملیات بین المقدس مجبور به ترک آن شدند .